Βαρβάκης, Ιωάννης

(Ψαρά 1745; – Ζάκυνθος 1825). Εθνικός ευεργέτης. Νεαρός ακόμα εμποροπλοίαρχος, πρωτοστάτησε στην αποστασία των Ψαριανών από τον τουρκικό ζυγό και στην προσχώρησή τους στο απελευθερωτικό κίνημα του στρατηγού Ορλόφ, που είχε τότε κατεβεί επικεφαλής του ρωσικού στόλου στο Αιγαίο (1770). Στις ναυτικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν πήρε ενεργό μέρος, εξοπλίζοντας το εμπορικό του πλοίο και επιχειρώντας τολμηρές καταδρομές κατά του τουρκικού στόλου. Μετά την ειρήνη του 1774, ο Β. ξαναγύρισε στις εμπορικές του ασχολίες. Όταν εμφανίστηκε όμως στην Κωνσταντινούπολη, καταδιώχτηκε από τις τουρκικές Αρχές και αναγκάστηκε να καταφύγει στη ρωσική πρεσβεία, η οποία κατάφερε να τον φυγαδεύσει στην Οδησσό. Από εκεί, ο Β. ανέβηκε στην Πετρούπολη, για να ζητήσει την προστασία της αυτοκράτειρας (1778). Πράγματι, η Αικατερίνη Β’ τον δέχτηκε με ευμένεια, τον ενίσχυσε οικονομικά και του παραχώρησε άδεια ατελούς αλιείας στην Κασπία. Ο Β. τότε εγκαταστάθηκε στο Αστραχάν και επιδόθηκε στο εμπόριο οινοπνεύματος και χαβιαριού. Μέσα σε λίγα χρόνια πλούτισε. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του άρχισε να διαθέτει την περιουσία του σε μεγάλα κοινωφελή έργα στο Αστραχάν και στο Ταϊγάνι, όπου είχε εγκατασταθεί το 1815. Σε ανταμοιβή, ο τσάρος τον τίμησε με τίτλους ευγενείας και υψηλές θέσεις. Μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης ο Β. έστειλε μεγάλα ποσά για την ενίσχυση του Αγώνα. Το 1824 κατέβηκε και ο ίδιος στην Ελλάδα, συνοδεύοντας μια αποστολή χρημάτων, τροφίμων και πολεμοφοδίων. Επιστρέφοντας στη Ρωσία μέσω Τεργέστης, αρρώστησε στη Ζάκυνθο και πέθανε. Όλη σχεδόν την περιουσία του την άφησε στο ελληνικό κράτος για την ανέγερση ενός πρότυπου λυκείου (του μετέπειτα Βαρβακείου) και για την εξαγορά αιχμαλώτων από τους Τούρκους. Ο ανδριάντας του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη, έργο του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση, στο Ζάππειο (φωτ. Μ. Σκιαδαρέση-«Δομής»).